– Myślałam o tym, żeby zoperować syna, aby w ogóle nie miał popędu. Ale nikt takich zabiegów nie przeprowadza, bo to okaleczenie ciała – mówi matka upośledzonego Sławka. W Polsce temat seksualności osób niepełnosprawnych to wciąż tabu. Bezradni są rodzice, opiekunowie i pedagodzy. W całym kraju lekarzy seksuologów jest zalewie ponad stu.
– Rzucał się na ziemię, nie wiedział, co ma robić, aby rozładować popęd seksualny – opowiada matka Sławka Jadwiga Więcior, wiceprezes łódzkiego Towarzystwa Pomocy Niepełnosprawnym. – Na początku zabawiałam go klockami i zapominał, ale potem już to nie wystarczało – opowiada matka. – Gdy Sławek był młodszy, pani seksuolog chciała mu dać tabletki na obniżenie popędu. Tylko w taki sposób mogła mi pomóc. Myślałam o zoperowaniu syna, aby całkowicie zlikwidować popęd, ale nikt w Polsce takich zabiegów nie przeprowadza, bo to okaleczenie ciała.
Pani Jadwiga musiała radzić sobie sama. – Wymieniałam doświadczenia z innymi rodzicami, zaprzyjaźnionym nauczycielem i pielęgniarką. Szukaliśmy sposobu, aby ulżyć Sławkowi – mówi.
– Syn często bierze jaskrawe ubrania, najczęściej czerwone i w kropki, spogląda wymownie na tatę, widząc w jego oczach aprobatę idzie zaspokoić się do toalety lub swojego pokoju. Robi to samo, co inni, tylko jest upośledzony – tłumaczy mama Sławka. – Nigdy go za to nie biję, a znam i takie przypadki – pani Jadwiga pyta jakby z niedowierzaniem.
Koniec całowania, idziemy malować
Jak mówić o potrzebach seksualnych osób niepełnosprawnych? Jak im pomóc? Często nie wiedzą sami wychowawcy i terapeuci.
– Kiedy ruszyliśmy z warsztatami terapeutycznymi, szybko okazało się, że jesteśmy zupełnie nieprzygotowani, choć każdy z nas ma wykształcenie pedagogiczne – mówi Marcin Krzyżanowski, prezes łódzkiej szkoły dla niepełnosprawnych fundacji
„Jaś i Małgosia.”- Takie osoby mają bardzo rozbudzone libido, a my nie wiedzieliśmy, jak reagować, gdy się całują lub obściskują. Reagowaliśmy intuicyjnie. Na ogół źle – przyznaje terapeuta.
Wychowawcom ciężko było znaleźć kogoś, kto mógłby im pomóc. Po długich poszukiwaniach, seksuologa gotowego przeprowadzić z nimi szkolenie znaleźli dopiero w Warszawie. – Dzwoniliśmy do różnych poradni, ale nie było specjalistów, którzy zajmują się takim problemem, bo pozornie go przecież nie ma – mówi Tomasz Michałowicz, wiceprezes fundacji Jaś i Małgosia.
Rozmowa z seksuologiem otworzyła wychowawcom oczy. Przestali krzyczeć. – Wzmacnianie bodźców powoduje, że upośledzone dziecko powtarza zachowanie – wyjaśnia Michałowicz. – Jeżeli zrobimy aferę, to zapadnie im to w pamięć. A ponieważ lubią na siebie zwracać uwagę, będą to powtarzać po to, aby wywołać reakcję, która z ich punktu widzenia jest przyjemna. Po szkoleniu wiemy, że trzeba przekierować ich uwagę. Wystarczy krótkie: koniec całowania, idziemy malować.
Tabu
– Problem jest ogólnopolski – przyznaje Aleksandra Robacha, kierownik Poradni Zdrowia Psychicznego i Patologii Współżycia w Łodzi, wojewódzki konsultant ds. seksuologii. – Znalezienie lekarza seksuologa jest trudne, dlatego, że seksuologii jako specjalności medycznej w systemie po prostu nie ma. Nie ma też – tak jak -kiedyś tylu poradni, do których można było zwyczajnie przyjść i porozmawiać – mówi dr Robacha.
Ale to nie jedyny kłopot. – Dostęp do wiedzy nie jest powszechny. Trzeba poszperać, pochodzić, poczytać, a nie wszyscy to robią. Szkolenia odbywają się rzadko, a przyjeżdża nas garstka – ubolewa seksuolożka.
Powoli zmienia się też mentalność Polaków. – Świat zdrowy nie przyjmuje seksualności osób upośledzonych i nie myśli o tym, że oni także mają prawo do szczęścia. Nie mówiąc im o antykoncepcji zostawiamy ich na lodzie – twierdzi Robacha. – To olbrzymi problem związany ze światopoglądem i religią, która powodują, że rodzice nie akceptują ani antykoncepcji, ani innych ewentualnych rozwiązań – mówi Tomasz Michałowicz i przywołuje historię jednej z podopiecznych fundacji Jaś i Małgosia.
„Antykoncepcja? A mój światopogląd”
– Kiedy dziewczyna zakochała się, porozmawiałem z jej matką. Przyznała, że córka odwiedza swojego chłopaka. Wtedy delikatnie zasugerowałem antykoncepcję. Odpowiedziała mi tak: „Może pan pomyśli, że jestem głupia, ale mój światopogląd mi na to nie pozwala”. Za jakiś czas 30-letnia podopieczna fundacji zaszła w ciążę, rodzice – jakby ze wstydu – zabrali ją ze szkoły.
– Kilka razy w miesiącu zdarza się, że opiekun prosi o pigułki antykoncepcyjne dla podopiecznego, ale częściej oczekują, że przepiszemy im tabletki na wyciszenie popędu seksualnego, tak jakby miały one wyłączyć problem – mówi Robacha. – Proponujemy je tylko dorosłym i tylko w niektórych przypadkach, gdy pacjent ma silny popęd, a ze względu na upośledzenie trudno do niego dotrzeć.
– System kształcenia nauczycieli i pedagogów w ogóle nie podejmuje tego tematu, dlatego najpierw trzeba zmienić mentalność i wprowadzić zajęcia z seksuologii na studia – proponuje seksuolożka.
Partnerstwo zastępcze
W Holandii powstała instytucja kobiet, które świadczą chorym i sparaliżowanym usługi seksualne. Pieniądze na to idą z budżetu państwa. Podobnego rozwiązania szuka się w Szwajcarii. Jedna z tamtejszych organizacji werbuje ludzi, którzy zgodzą się za pieniądze uprawiać seks z niepełnosprawnymi.
– Oglądałam z mężem o tym program w telewizji, chcielibyśmy, aby było to możliwe w naszym kraju – mówi pani Jadwiga. – Sławek miałby się do kogo przytulić. – Wyobraża sobie pani taką działalność w Polsce? – pyta dr Aleksandra Robacha. – Czym by ona była w naszej polskiej społecznej mentalności? Sankcjonowaną prostytucją?
Reportażu „Seks niepełno(s)prawnych” słuchaj dzisiaj w programach Ewy Wanat: Subiektywie o godz. 12.20 i Kochaj się długo i zdrowo o godz. 22.00
Autor: Anna Sapieha