Specjalistki od wiary
Od 1978 roku przygotowujemy nasze dzieci do przyjęcia komunii świętej. Co roku wszyscy ryczą – mówi Krzysztof Lausch, dyrektor ZSS nr 103, w której od 9. do 11. października 2009 odbywał się I Zlot Katechetów Specjalnych.
Do szkoły przy ulicy Rycerskiej 43 w Poznaniu przyjechały 34 katechetki, które dzieliły się swoimi doświadczeniami z pracy z dziećmi upośledzonymi w stopniu głębokim. W jaki sposób opowiadają o Bogu swoim uczniom? Korzystając ze swoich podwójnych kompetencji: z jednej strony ważne jest to, że skończyły studia z zakresu pedagogiki specjalnej (lub odpowiednie kursy), z drugiej strony są specjalistkami od wiary. Przybliżamy dzieciom Boga poprzez to, co jest dla dziecka bliskie i to, co dziecko zna. Posługujemy się obrazkami, zabawami, piosenkami, inscenizacjami. Wykorzystujemy wyposażenie, które jest w szkole, na przykład salę doświadczania świata – wyjaśnia Marta Borzych z Zespołu Szkół Specjalnych nr 30 w Bydgoszczy.
Misja Kościoła
Podstawą działań prowadzonych wobec osób niepełnosprawnych, w tym niepełnosprawnych intelektualnie, jest dokument „Sacramentum Caritatis” Benedykta XVI, w którym można przeczytać: Szczególną uwagę należy poświęcić ludziom niepełnosprawnym. Jeśli ich kondycja na to pozwala, wspólnota chrześcijańska winna umożliwić im uczestnictwo w celebracji sprawowanej w miejscach kultu. W związku z tym należy zadbać, by w budynkach sakralnych zostały usunięte wszelkie architektoniczne przeszkody, uniemożliwiające dostęp niepełnosprawnym. W końcu, należy również zapewnić Komunię eucharystyczną na tyle, na ile to jest możliwe, osobom upośledzonym umysłowo, ochrzczonym i bierzmowanym: otrzymują one Eucharystię w wierze, również w wierze ich rodziny lub wspólnoty, która im towarzyszy. Na tym dokumencie opiera się także przewodnik dla rodziców dzieci niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu głębokim, opracowany przez księdza Jerzego Sęczka oraz katechetów z ZSS nr 103, w bardziej szczegółowy sposób wyjaśniający niuanse katolicyzmu w kontekście niepełnosprawności intelektualnej: Prawdą jest, że osoby z głęboką niepełnosprawnością umysłową rzadko dochodzą do lepszego rozeznania i nigdy nie dojdą do pełnego używania rozumu. Nie znaczy to jednak, że nie mają one prawa do wychowania religijnego i korzystania z sakramentów. Ks. Jerzy Sęczek, dyrektor Wydziału Katechetycznego Kurii Metropolitalnej Białostockiej, podsumowuje: Konieczność prowadzenia katechezy dla osób niepełnosprawnych intelektualnie wynika ze względu na ich godność osobową. Nie wiemy, kiedy ktoś jest w pełni świadomy, a kiedy nie, przy czym także brak takiej pełnej świadomości nie oznacza, że nie można dostąpić łaski Bożej.
Grzechy ciężkie i lekkie
Dzieci i młodzież upośledzona umysłowo w stopniu głębokim może przystąpić do wszystkich sakramentów świętych poza sakramentem małżeństwa i kapłaństwa. Przygotowanie do ich przyjęcia jest dostosowywane do możliwości uczestników. Dostosowanie polega głównie na korzystaniu z piktogramów albo innych metod komunikacji alternatywnej, stosuje się także metody integracji sensorycznej. Same nabożeństwa trwają około 30-40 minut, czytania są skracane bądź rezygnuje się z nich, opowiadając fragmenty Ewangelii, również za pomocą obrazów.
Jednym z bardziej zastanawiających elementów tak prowadzonej katechezy jest przygotowywanie do sakramentu pokuty. Zgodnie z wykładnią Kościoła, osoby niepełnosprawne w stopniu głębokim nie popełniają grzechów ciężkich, wobec czego spowiadają się tylko z lekkich. Spowiedź odbywa się dzięki komunikacji alternatywnej, ale sam pomysł wyznawania grzechów przez osoby głęboko upośledzone może budzić wątpliwości, które próbuje rozwiać ks. Jerzy Sęczek: W spowiedzi nie chodzi tylko o wyznanie grzechów, ale i o oczyszczenie swojego serca, dążenie do doskonałości i upodobnienie się do Jezusa.
Bezwarunkowa miłość
W 1981 roku, Roku Ludzi Niepełnosprawnych, podczas specjalnej audiencji Jan Paweł II podkreślał: Bóg kocha was, i to kocha nieskończenie. Ojciec widzi w was żywy obraz swego Syna cierpiącego i przeznaczonego do chwały oraz szczęśliwości. Odpowiedzcie z ufnością oraz wielkodusznie na to powołanie Boże, starając się poprzez wasze modlitwy i wasze cierpienia, wyprosić u Boga miłosierdzie dla wszystkich ludzi. Od tego czasu w Kościele wiele się zmieniło. Nabożeństwa dla niepełnosprawnych intelektualnie oraz przeznaczone dla nich katechezy stały się częścią kościelnego życia, a nie tylko częścią wygłaszanych nauk. Bo choć, jak podkreśla ks. Jerzy Sęczek, miejsce w Kościele dla osób niepełnosprawnych intelektualnie było zawsze, to jednak niełatwo było te osoby tam zobaczyć. Obecność wydaje się natomiast pełnić funkcję terapeutyczną być może nie tyle dla samych dzieci, co dla ich rodziców oraz szerszego otoczenia.
Można przy tym pytać, czy osoby niepełnosprawne intelektualnie rozumieją, co oznacza abstrakcyjne pojęcie Boga, pamiętając jednak o tym, że takie pytania najprawdopodobniej nie pojawiają się w momencie, gdy Bóg przestaje być abstrakcją, a staje się miłością. Podczas katechezy przekazujemy dzieciom to, że Bóg obdarza ich bezwarunkową miłością, że kocha je takimi, jakie są – mówi Anna Kulikowska z Zespołu Szkół Specjalnych z Białegostoku. Te dzieci są darem, to my powinniśmy się od nich uczyć, a nie one od nas. Biorą życie takie jest. Są bezpośredni, mówią to, co czują, nie zakładają masek – dodaje Iwona Górczak z Zespołu Szkół Specjalnych w Kielcach.