Bodźce dotykowe odbieramy przez skórę, która jest najobszerniejszym narządem naszego ciała. System dotykowy jest podstawowym i pierwotnym zmysłem, ponieważ cewa nerwowa, która przekształca się w mózg i rdzeń kręgowy rozwija się z ektodermy (skóra).
Dziękujemy serdecznie autorce tekstu, pani Marcie Wiśniewskiej (oligofrenopedagogowi, terapeucie integracji sensorycznej, prezesowi Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów Integracji Sensorycznej PSTIS) za przekazanie tekstu do publikacji na łamach Zakątka 21.
System ten pozwala identyfikować i różnicować wrażenia czuciowe. Ostrzega nas i informuje o nieoczekiwanych i niebezpiecznych bodźcach dotykowych. Ma wpływ na uwagę i pobudzenie. System dotykowy jest bardzo ważny z punktu widzenia rozwoju ruchowego, planowania motorycznego (zdolność potrzebna przy wykonywaniu nowych zadań ruchowych, np. uczenie się zapinania guzików, wiązania sznurówek, pisanie), rozwoju schematu ciała.
Praca systemu dotykowego determinuje fizyczne, umysłowe i emocjonalne funkcjonowanie człowieka. Każdy z nas potrzebuje stałej stymulacji dotykowej do prawidłowego funkcjonowania. Brak doznań dotykowych znacząco upośledza psychikę człowieka, czego dowodem są np.: wnioski wyniesione z badań H. Harlowa przeprowadzonych na rezusach.
Jednym z przejawów nieprawidłowej pracy systemu dotykowego jest nadwrażliwość dotykowa. Dzieci z tym rozpoznaniem mają tendencję do emocjonalnego reagowania na wszystkie bodźce dotykowe. Reagują nie tylko na bodźce aktualnie działające, ale również antycypują dotyk. Dlatego tak wiele z nich manifestuje problemy behawioralne: impulsywność, agresja. Większość doznań dotykowych, w przypadku nadwrażliwości jest związana z dyskomfortem fizycznym i psychicznym.
Nadwrażliwość dotykowa może dotyczyć jamy ustnej i wówczas mówimy o nadwrażliwości oralnej lub nadwrażliwości śluzówek. Wiele dzieci z zaburzeniami w rozwoju wykazuje właśnie taką formę deficytu dotykowego.
Nadwrażliwość oralna sprzyja powstawaniu nieprawidłowych odruchów, zwiększa częstotliwość pojawiania się odruchu wymiotnego, uniemożliwia prawidłową higienę jamy ustnej, ogranicza w znaczącym stopniu repertuar żywieniowy dziecka, co z kolei prowadzi do pogłębiania się… nadwrażliwości oralnej.
Przykładowe objawy nadwrażliwości oralnej:
- ma odruch wymiotny podczas spożywania posiłków
- nie pije napojów gazowanych
- protestuje podczas mycia twarzy
- unika pokarmów o określonej konsystencji, fakturze
- gryzie twarde przedmioty np. szew bluzy, zabawki, itp.
- ma problemy (miało) z ssaniem żuciem, gryzieniem
- protestuje podczas mycia zębów
- łatwo się zadławia
- nie jest w stanie skorzystać z porady dentystycznej, ortodontycznej
- odmawia spożywania pokarmów (co w sytuacji skrajnej prowadzi do odwodnienia)